De synergie van lichaamsprocessen

januari 9, 2019
Category: Leef jezelf gezond

Heeft ons vorige artikel je nieuwsgierig gemaakt? We spraken al over de prachtige processen die er op elk moment in ons lichaam plaatsvinden. Ons lichaam vormt een groot geheel van cellen die continu met elkaar in contact staan en nauw op elkaar inspelen. Jouw lichaam beschikt over allerlei mechanismen om ervoor te zorgen dat het goed met je gaat en past zich aan waar nodig.

Soms vragen bepaalde zaken extra aandacht. Na een maaltijd vraagt de spijsvertering bijvoorbeeld om extra aandacht. Wanneer je aan het studeren bent, vragen je hersenen energie. Maar ook omgevingstemperatuur, virussen, gedachten en bijvoorbeeld lichamelijke activiteit leiden tot een reactie in ons lichaam. Hoe werkt dat dan en wat zet al die processen op de juiste momenten in gang? En, misschien wel de voornaamste vraag; wat kun jij doen om je lichaam te helpen?

Hormonen aan het stuur

Een nieuwe dag begint. De wekker gaat. Vrolijk spring je je bed uit. Klaar voor een nieuwe dag. Of ben jij ’s morgens de eerste uren niet vooruit te branden? Wat zorgt er nu voor dat je ’s morgens fris en fruitig wakker wordt? Wat is daarvoor nodig?

Het aantal uren slaap is uiteraard belangrijk, maar dat alleen is niet voldoende om je goed te voelen. Er komt meer bij kijken. Lichaam en geest functioneren als één geheel en de vele processen die plaatsvinden hebben allemaal iets gemeen; ze worden in gang gezet door boodschapperstoffen. Deze boodschappers noemen we ook wel hormonen.

De naam ‘hormoon’ komt van het Griekse woord “hormao” dat “in beweging zetten” betekent. Hormonen activeren vele processen, van groei en ontwikkeling tot spijsvertering, van gevoel en emoties tot coördinatie van orgaanfuncties. En natuurlijk ook herstel- en slaapmechanismen.

Kettingreactie

Helaas komt het vrij vaak voor dat bepaalde processen te lang overbelast zijn en veel te veel energie vergen. Ook kunnen bepaalde leefstijlfactoren processen ongewenst remmen of juist in gang zetten. Boodschapperstoffen kunnen informatie soms niet meer goed overbrengen of juist andere processen in de war brengen. We spreken dan van een hormonale disbalans. Een disbalans kan deels genetisch bepaald zijn, maar leefstijl speelt een minstens zo grote rol.

"Één signaal kan een hele kettingreactie in gang zetten."“Één signaal kan een hele kettingreactie in gang zetten.”

Een gezonde levensstijl kan hormonale problemen voorkomen en zelfs herstellen. Het eten van te grote of ongezonde maaltijden, te hard werken en niet genoeg rust krijgen kunnen bijdragen aan een onevenwichtige lichaamschemie. Alle lichaamsprocessen hebben sterke onderlinge afhankelijkheden, één signaal kan een hele kettingreactie in gang zetten.

Een voorbeeld uit de praktijk

Stel je hebt een hele drukke dag op het werk. Je moet die deadline halen, het liefst gisteren nog. Je werkt je een slag in de rondte, maar voorziet al dat je het niet voor elkaar krijgt. Wat gebeurt er op hormonaal niveau?

Je lichaam kan lichamelijke en psychische stress niet onderscheiden. In de oertijd betekende stress dat er acuut gevaar dreigde. Je lichaam gaat stresshormonen aanmaken; noradrenaline, adrenaline en cortisol. Hierdoor worden je reflexen gestimuleerd, je bloeddruk en hartslag gaan omhoog en eiwitten en glycogeen in je spieren worden omgezet in glucose. Allemaal om ervoor te zorgen dat je extra energie hebt om te vechten of te vluchten.

Overleven is het allerbelangrijkste voor ons lichaam. Andere functies worden naar de achtergrond geschoven; je spijsvertering vertraagt, bloedvaten trekken samen, het immuunsysteem wordt onderdrukt. Het lichaam kan zich niet veroorloven op die momenten energie te verspillen, de prioriteit ligt bij het acute gevaar.

Echter, je komt niet in beweging. Je blijft achter je computer zitten werken. De grote hoeveelheden glucose in je bloed zorgen voor een stijging in het hormoon insuline; om het hoge glucosegehalte uit je bloedbaan en in de cel te krijgen. Sterke schommelingen in je bloedsuikerwaarden stimuleren hongersignalen; vooral trek in zoetigheid. Die snelle koolhydraten leveren immers snelle energie.

Neem je die ongezonde snack, dan geef je je lichaam geen voedingsstoffen, maar nog meer glucose. Uiteindelijk beland je in een gevaarlijk cirkeltje van sterk schommelende glucose en insuline gehalten.
De drukte op je werk zorgt er daarnaast ook wellicht voor dat je te lang doorgaat. Om alert te blijven grijp je naar koffie.

Daarnaast word je biologische klok ook beïnvloed door kunstlicht. Deze biologische klok zorgt normaliter voor een gezonde dosis melatonine, waardoor je in de avond moe en voldaan naar bed gaat. Je onderdrukt de aanmaak van melatonine (wat wordt aangemaakt uit serotonine), wat dus kan zorgen voor een slaapprobleem.

Doordat je moeilijker in slaap valt, neig je sneller naar ongezond en koolhydraatrijk eten. Of je grijpt naar alcohol om in slaap te vallen. De verwerking van deze ongezonde producten kost veel aandacht en energie, wat weer ten koste gaat van herstel- en regeneratieprocessen, ofwel een gezonde nachtrust.

Doorbreek de cirkel

Herkenbaar? Gelukkig is er een andere weg! Door bewust te worden van wat je doet en welke gevolgen dat heeft, kun je het roer omgooien. Stress kun je soms niet vermijden, maar je kunt er wel anders mee omgaan. Hoe? Door bijvoorbeeld juist meer te gaan bewegen in tijden van stress. Zo geef je je lichaam de kans de energie en ‘actie’-hormonen te gebruiken die zich opbouwen in je lijf.

Bewegen draagt bij aan het verlagen van de bloeddruk en het cortisolgehalte. Ook komen er andere hormonen als endorfine en serotonine vrij. Deze maken je blij en ontspannen, en stimuleren de aanmaak van melatonine. Zo kun je uiteindelijk beter slapen en helderder nadenken.

Naast beweging is voeding belangrijk. Hormonen worden geproduceerd uit proteïnen, goede vetten en cholesterol. Een gebrek hieraan kan hormonale problemen veroorzaken.

Een voorbeeld: serotonine (ook wel ‘het gelukshormoon’) wordt voor meer dan 80% aangemaakt in de darm. Een gezond darmmicrobioom (darmflora) is daarvoor essentieel! Suikers, geoxideerde vetten en tekort aan vezels verarmen je darmmicrobioom. Je lichaam zal daardoor steeds minder in staat zijn om de hormonale balans te kunnen bewaren.

Daarnaast hebben stoffen als pesticiden, plastics en e-nummers hun uitwerking op ons externe en interne milieu. En dan hebben we het nog niet eens gehad over hormonen zoals de pil of medicatie.

Leef jezelf gezond!

Zoals je ziet zijn er verbanden die je in eerste instantie niet zou leggen. Allemaal teweeggebracht door hormonen. We zien dat beweging ten goede komt aan je concentratie, en goede voeding kan zorgen voor een betere nachtrust. Stress kan je darmmicrobioom verarmen. En een verstoord darmmicrobioom kan ervoor zorgen dat je niet uitgerust wakker wordt.

Andersom werkt het gelukkig net zo. Met kleine stappen kun je al gauw positieve effecten bereiken. Zoals eerder aangekondigd laten we de komende maanden een aantal belangrijke facetten aan bod komen, zodat je stap voor stap je gezondheid kunt verbeteren. Zo leef je jezelf gezond!

Het Leef je gezond-programma

Wil je serieus aan de slag en een gezonde leefstijl ontwikkelen? Wij hebben een online programma ontwikkeld waarin we je helpen zelf de regie over je eigen gezondheid te nemen.

Werk dankzij het Leef je gezond-programma in 12 weken toe naar een gezondere, vitalere leefstijl!

hoe werkt het?