Elk levend wezen heeft een interne biologische klok. En jij dus ook! Belangrijke processen zoals slapen, waken, eten en vasten worden hierdoor op de juiste momenten in gang gezet. Zonder dat we het doorhebben, worden we tijdens onze slaap voorbereid op een nieuwe dag door complexe kettingreacties van hormonen.
Hetzelfde gebeurt aan het einde van de dag. Stofjes raken op, de temperatuur daalt, er is minder daglicht en je wordt wat trager want je hersenen zijn moe. Waar je eerst nog energierijk de dag doorging, worden de dekens en kussens in je slaapkamer nu een stuk aantrekkelijker. Dit alles gebeurt in cycli van ongeveer 24 uur en wordt ook wel het circadiaans ritme genoemd.
Dit ritme speelt een belangrijke rol in onze gezondheid. De effecten hiervan bespreken we deze maand, want december staat de gehele maand in het teken van ‘Bioritme‘.
De invloed van licht
Zoals hierboven al is gezegd: alle levende wezens hebben een biologische klok, zo ook dus dieren. De eerste dierproeven met betrekking tot circadiaans ritme toonden al aan dat (de afwezigheid van) daglicht een bepalende factor is voor het verloop van een cyclus.
In het wild zie je dit ook. De activiteit in het dierenrijk wordt veelal beïnvloed door perioden van licht en donker, maar ook perioden van warmte en kou.
Voor de mens is dit anders. Aangezien wij zelf kunnen bepalen wanneer we actief zijn en wanneer we naar bed gaan, zijn we minder afhankelijk van de cycli van moeder natuur.
In tijden zonder elektriciteit was de mens wel afhankelijk van daglicht. De eet- en slaapgewoonten van toen liepen nog synchroon met deze cycli.
Tegenwoordig houden we minder rekening met dag en nacht. Door kunstlicht kunnen we langer doorgaan en staren we naar schermen met blauw licht, waardoor onze biologische klok vaak niet meer optimaal functioneert.
Een bekend fenomeen van een verstoord circadiaans ritme is een jetlag. Het woord betekent letterlijk ‘vliegtuigachterstand’. Dit slaat op de achterstand die je biologische klok oploopt na een lange vlucht naar een andere tijdzone.
Jouw lichaam denkt dan dat het nog geen tijd is om te slapen, terwijl je misschien al erg lang wakker bent. Dit komt doordat je biologische klok niet meer overeenkomt met je nieuwe slaap- en waaktijden en de hoeveelheid daglicht die hierbij hoort.
Een jetlag heeft niet alleen effect op het gevoel dat je slaperig of juist wakker bent; je spijsvertering raakt hierbij namelijk ook ontregelt.
Slapen en waken: kettingreactie van hormonen
Het waarnemen (of juist niet) van daglicht zorgt voor een reactie van hormonen in je lichaam.
Na het waarnemen van licht geeft de hypothalamus, het regelcentrum van de hersenen, een signaal door aan de pijnappelklier, die op zijn beurt stopt met de aanmaak van melatonine, het slaaphormoon.
Een paar uur voordat je wakker dient te worden, wordt de productie van een aantal hormonen al in gang gezet.
Cortisol zorgt ervoor dat we goed wakker worden en tijdens onze slaap worden insuline, ghreline en leptine gereguleerd, zodat we op het juiste moment trek krijgen in eten.
Andersom gebeurt dit ook. Wanneer het tijd is om te slapen, wordt de aanmaak van melatonine juist gestimuleerd door de absentie van daglicht.
Tijdens het slapen wordt het remmen van je hongergevoel ook hormonaal geregeld, net zoals het voorkomen dat je naar het toilet moet.
Eten en vasten
De biologische klok heeft dus veel te maken met slapen en waken. Daarnaast laat nieuw onderzoek zien dat onze biologische klok ook invloed heeft op de spijsvertering.
Elk orgaan binnen ons spijsverteringsstelsel heeft namelijk haar eigen klok, die aangestuurd wordt door de ‘algemene’ klok.
Bij muizen is het bijvoorbeeld aangetoond dat ze aandoeningen zoals diabetes krijgen als ze de hele dag door mogen eten. Bij de groep die alleen mocht eten binnen een bepaald tijdsvak was dit niet zo, terwijl het voedsel precies hetzelfde was.
Ondertussen worden er ook steeds meer onderzoek gedaan naar mensen, waar de positieve effecten van het zogeheten ‘time-restricted feeding’ langzaam naar voren komen.
Afvallen en je biologische klok
De bovengenoemde ontdekking is erg interessant als het gaat om gezondheid en gewichtsverlies. Een maaltijd met precies dezelfde voedingswaarde wordt bijvoorbeeld op verschillende tijden anders verwerkt door je lichaam.
Zou het nuttig kunnen zijn om rekening te houden met jouw circadiaans ritme in relatie tot eten? Hier gaan we volgende week dieper op in!
Het Leef je gezond-programma
Wil je serieus aan de slag en een gezonde leefstijl ontwikkelen? Wij hebben een online programma ontwikkeld waarin we je helpen zelf de regie over je eigen gezondheid te nemen.
Werk dankzij het Leef je gezond-programma in 12 weken toe naar een gezondere, vitalere leefstijl!